Spirit of Japan

Usako

Japońska tradycja obchodzenia licznych festynów i odpustów sięga kilkuset lat. Rolniczy charakter japońskiego społeczeństwa, związany z całorocznym cyklem wspólnych prac polowych niewątpliwie przyczynił się do utrwalenia takich obyczajów. Choć obecnie Japonia prezentuje już zaawansowany typ społeczeństwa postindustrialnego, którego centra związane są z wielkimi aglomeracjami miejskimi, współczesny obyczaj japoński nadal odwołuje się do dawnej tradycji ludowej. To właśnie jest powodem wielkiej obfitości (większych, w skali regionalnej - kilkadziesiąt, a tych największych, ogólnokrajowych - kilkanaście) wszelkiego typu festynów i odpustów (matsuri), które towarzyszą Japończykom przez cały rok. Jako zasiedziali w Japonii cudzoziemcy winniśmy znać ich podstawowe znaczenie, rozróżniać poszczególne elementy stanowiące rytualną oprawę symbolicznej dekoracji, aby bardziej świadomie w nich uczestniczyć. Poponuję więc przegląd najważniejszych świąt, poczynając od Nowego Roku, a kończąc na późnej jesieni.

Charakter wszystkich festynów jest wybitnie sakralny (shintoistyczny lub buddyjski), co przypomina nieco nasze odpusty (nastrój gwarnego festynu z procesją, okazjonalnym jarmarkiem różności i sprzedażą dewocjonaliów włacznie itp.). Jako że tradycyjny kalendarz japoński oparty był na roku księżycowym, do dziś terminy poszczególnych świąt wyliczane są zgodnie z nim, co nie pokrywa się z przyjętym na Zachodzie kalendarzem słonecznym (pomimo oficjalnego zniesienia w Japonii kalendarza lunarnego w 1872r.).

Typowy festyn japoński trwa 3 dni, gdzie pierwszy dzień (yoi - przygotowanie) poświęcony jest zaproszeniu określonego bóstwa, aby zechciało patronować całej uroczystości. Przygotowuje się dla niego specjalne miejsce, którym jest pomniejszony model chramu (omikoshi), uroczyście obnoszony po mieście przez młodszych uczestników festynu, ubranych w tradycyjne okrycia. Drugi dzień jest kulmincją uroczystości (hon-matsuri), której główny punkt programu stanowi wielogodzinna procesja. Trzeci, ostatni dzień (miokuri) przeznaczony jest na uroczyste odprowadzenie bóstwa do jego niebiańskiej siedziby. Spotyka się też festyny odbiegające od tego schematu, np. te największe, trwajace 5 dni lub też odwrotnie - jednodniowe, lokalne...

Najważniejsze coroczne święta japońskie (w 16 przypadkach są oficjalnymi świętami państwowymi, dniami wolnymi od pracy (saijitsu - oznaczone *).

1 stycznia
* pierwszy dzień Nowego Roku (gantan lub oshogatsu)

Według tradycji, domy powinny być wysprzątane przed nadejściem Nowego Roku. Przed pierwszym dniem Nowego Roku przygotowywane jest specjalne jedzenie (osechi ryori), aby wszyscy mogli spędzić ten czas razem. Potrawy te składają się z smażonej ryby, kiełków soi oraz sunomono, tj. plasterków warzyw i owoców morza i podawane są w specjalnie do tego celu wykonanych pudełkach. W noc sylwestrową dzwony w świątyniach buddyjskich biją 108 razy Pierwszego stycznia od świtu ludzie udają się do świątyń, by modlić się o zdrowie i szczęśliwy rok. Ten "rytuał" zwany jest hatsu-mode i jest jednym z najważniejszych w ciągu roku. Spotykając znajomych życzą sobie Szczęśliwego Nowego Roku słowami Akemashite omedeto gozaimasu!. Dzieci w dzień Nowego Roku wypełniają czas tradycyjnymi zabawami, takimi jak: puszczanie latawców - koma, tradycyjna gra karciana - iroha karuta, graniu w babingtona drewnianymi rakietkami - hanetsuki, czy zabawie- fuku warai, polegającej na rysowaniu poszczególnych części twarzy przez uczestników z przepaskami na oczach uniemożliwiającymi podglądanie. Każde dziecko do 20 roku życia otrzymuje tez od rodziców, krewnych i znajomych, którzy odwiedzą ich dom tzw. - otoshidama, czyli koperty z gotówką (czym starsze dziecko tym więcej pieniędzy otrzymuje). Zwyczajowo wszyscy obdarowują się kartkami noworocznymi - nenganjo. Szkoły są zamknięte przez okres 2 tygodni. Pracownicy w prawie wszystkich firmach mają wolne od 30 Grudnia do 3 stycznia.

między 1 a 7 stycznia
pierwsza w nowym roku wizyta w chramie lub świątyni (hatsumode), odbywana po,

Nowy Rok - połowa stycznia
pierwsze towarzyskie spotkanie najbliższych w nowym roku (shin'nenkai)

drugi poniedziałek stycznia
* dzień uzyskania pełnoletności przez wszystkie osoby, które w okresie ostatniego roku skończyły 20 lat (seijin-no hi). Święto to zostało utworzone w 1948 roku, jednak jest kontynuacją starych tradycji ("gempuku" i "mogi"). Dwadzieścia lat, jako wiek, w którym osiąga się pełnoletność obowiązuje od 1876 roku. W tym dniu mężczyżni zazwyczaj ubierają garnitur, zaś kobiety tradycyjne kimona zwane - furisode, które są prawdziwymi dziełami sztuki, w odróżnieniu od kimon noszonych na inne okazje. Kimona kobiet niezamężnych wyróżniają się tym, iż mają dłuższe rękawy. To święto jest obchodzone w większości miejsc w Japonii. Wcześniej święto to było obchodzone 15 stycznia, ale od 2000 roku zostało przesunięte na drugi poniedziałek stycznia, tak więc nie ma jednoznacznej daty, którą można by przypisać temu wydarzeniu Tego dnia, młodzi ludzie, którzy w danym roku kończą dwadzieścia lat są uznawani za dorosłych, otrzymują prawo głosowania, mogą palić oraz pić alkohol, ale muszą także zachowywać się jak dorośli.

3 lutego
wigilia wiosennej równonocy, ale zgodnej z kalendarzem lunarnym a nie solarnym (setsubun), połączona z ceremonią rytualnego oczyszczenia domostwa, podczas której rzucając ziarnami fasoli wygłasza się magiczną formułkę fuku-wa uchi, oni-wa soto (niech szczęście zawita w dom, a zło odejdzie precz)

4 lutego
pierwszy dzień wiosny (risshun) przypadający w/g kalendarza lunarnego

11 lutego
* rocznica założenia Cesarstwa Japońskiego (kenkoku-kinenbi), zdecydowanie bardziej mitologiczna niż historyczna. Dawniej KIGENSETSU. W 1872, Rząd Meiji uznał dzień 11 lutego 660 roku p.n.e., jako dzień wstąpienia na tron pierwszego Cesarza Jinmu. Jest to jedno z czterech najważniejszych świąt japońskich. Tego dnia ludzie okazują swój patriotyzm wywieszając flagi i śpiewając pieśni patriotyczne.

3 marca
Dzień Dziewczynek (momo-no sekku) zwany też Świętem Lalek (ohina-matsuri). Festiwal Lalek - święto zwane także dawniej Świętem Kwitnących Brzoskwiń, z wagi na porę kiedy się odbywało (początek wiosny). Tego dnia wystawiane są lalki ubrane w stroje z epoki Heian, przedstawiające Cesarza i Cesarzową oraz ich dwór.

20 lub 21 marca
* zrównanie wiosenne podług kalendarza solarnego (shunbun-no hi). Tak samo jak Jesienne Zrównanie Dnia z Nocą, to święto jest jednym z największych Japońskich Świąt Narodowych. Według kalendarza buddyjskiego, to zrównanie jest także zwane Higan no Chu Nichi, tak samo jak jesienne. W okolicach tego dnia większość ludzi odwiedza groby swoich przodków. "Atsusa samusa mo Higan made" ("Ciepło i zimno trwają tylko do Higan") - powiedzenie japońskie

przedostatni tydzień marca około wiosennej równonocy
(higan) tradycyjnie odwiedza się groby bliskich

8 kwietnia
urodziny Buddy (kanbutsue)

połowa marca (południowa Japonia) - koniec kwietnia (północna Japonia)
Festiwal Kwiatów - tradycyjne oglądanie kwiatów japońskiej wiśni (hanami). Bardziej znany jako Festiwal Kwitnących Wiśni. Z tej okazji w całej Japonii organizuje się pikniki i przyjęcia, podczas których podziwia się kwitnące wiśnie - Sakura.

więcej na temat tego święta w dziale japońskie dziwactwa

29 kwietnia
* Dzień Zieleni (midori-no hi). Nazwa ta używana jest od 1989, dawniej był to dzień urodzin Cesarza Showa. Po jego śmierci postanowiono podtrzymać to święto, lecz w zmienionej formie. W związku z tym, że cesarz kochał florę i nawet pisał książki o roślinach i zwierzętach morskich, postanowiono dzień ten nazwać Dniem Zieleni. W dniu tym na terenie całej Japonii mają miejsce różnego rodzaju wydarzenia, których celem jest zbliżenie się ludzi do natury. Dzień ten jest też początkiem tzw. Złotego Tygodnia.

3 maja
* Dzień Konstytucji (kempo-kinenbi) Jest to święto nowej Japońskiej Konstytucji, ustanowionej po Drugiej Wojnie Światowej. Zastąpiła ona starą Konstytucję Meiji. Zmieniono status Cesarza oraz dodano sławny Artykuł Dziewiąty, mówiący, że Japonia nie będzie używała broni do rozstrzygania międzynarodowych konfliktów

5 maja
* Dzień Chłopców (tango-no sekku) zwany też Dniem Dziecka (kodomo-no hi). To święto oparte jest na chińskiej tradycji wypędzania złych duchów. Później święto to stało się Świętem Chłopców (Tango no Sekku), na cześć ich zdrowia. Po wojnie w 1948 roku stało się narodowym świętem chłopców i dziewcząt. Rodziny mające potomków męskich, przed swoimi domami wieszają wielkie papierowe sylwetki karpi koinobori. Karp został wybrany gdyż zgodnie ze starą chińską legendą w nagrodę za przepłynięcie w górę rzeki został przemieniony w złotego smoka. Ryby te są symbolem siły i sukcesu. Wewnątrz domu często są ustawiane figurki sławnych wojowników i bohaterów. Tradycyjną potrawą w ten dzień są ciastka ryżowe owinięte w dębowy liść zwane kashiwamochi oraz ciastka ryżowe owinięte w liście bambusa - chimaki.

7 lipca
astralne święto zakochanych, gdy dwie gwiazdy Vega (Prząśniczka) i Altair (Pasterz) spotykają się raz w roku na niebieskim firmamencie (tanabata). Dawno temu Bóg Nieba miał córkę imieniem Orihime (czyli "tkaczka" - gwiazda Vega). Codziennie tkała ona dla ojca nową szatę na krośnie zwanym tanabata. Pewnego dnia Orihime poznała pięknego młodzieńca o imieniu Kengyu (co znaczy "pastuch" - gwiazda Altair), który opiekował się stadem krów. Młodzi od pierwszego wejrzenia zakochali się w sobie i całkowicie zapomnieli o swojej pracy. Bóg bardzo się pogniewał i za karę rozdzielił ich Ama no kawa (Droga Mleczna). Jednak widząc wielką rozpacz córki zlitował się i pozwolił spotykać się im raz do roku, w nocy 7 lipca (od tego czasu liczba 7 jest liczbą szczęśliwą). Jeżeli jednak tego dnia pada to Amano-kawa wzbiera i nie pozwala się kochankom spotkać. Podczas Tanabata, ludzie piszą na małych, różnokolorowych karteczkach romantyczne życzenia, zwane tanazaku i wieszają je na gałęziach bambusa.

20 lipca
* Dzień Morza (umi-no hi) Nowe święto - zostało wprowadzone do kalendarza japońskiego jako święto narodowe w 1996 roku. Święto to, obchodzone 20 lipca, upamiętnia powrót cesarza do portu w Yokohamie w 1876 roku z wyprawy do Północnej Japonii

od połowy lipca do połowy sierpnia (w zależności od miejsca i lokalnej tradycji)
Święto Zmarłych (obon lub shoronagashi), podczas którego odwiedza się groby bliskich

w dniu 15 sierpnia
Shuusenkinen bi - Rocznica Zakończenia Wojny oraz pierwszy dzień jesieni w/g kalendarza lunarnego (risshu)

15 września
* Dzień Szacunku dla Starszych (keiro-no hi). To narodowe święto obchodzone jest na cześć ludzi starszych. Jeśli ktoś kończy sześćdziesiąt lat to oznacza to dla niego nie tylko zaawansowany wiek, ale i także zakończenie cyklu zodiaku (12 znaków zodiaku zwierzęcych i 10 podstawowych). Dzisiaj, kiedy ludzie żyją dłużej, ważne są także 70-te urodziny. W wielu miastach przygotowywane są podarunki dla mieszkańców, którzy skończyli już 70 lat. W okolicach Tokyo żyje aktualnie około 2000 ludzi w wieku powyżej 100 lat. Ponad 80% z nich to kobiety. Najstarsza jest 113-letnia kobieta.

ok. 13 września
zwyczaj oglądania pierwszej pełni jesiennej księżyca w/g kalendarza lunarnego (otsukimi)

23 września
* solarne zrównanie jesienne (shunbun-no hi). To święto narodowe występuje także wiosną, podczas zrównania dnia z nocą.

przedostatni tydzień września około równonocy jesiennej
higan, podczas którego tradycyjnie odwiedza się groby bliskich

drugi poniedziałek października
* Dzień Kultury Fizycznej (taiiku-no hi) zwany też Dniem Sportu. Jest to święto dla uczczenia pierwszej olimpiady na ziemi azjatyckiej (14-go października otwarto Igrzyska Olimpijskie w Tokyo w 1964). Olimpiada ta bardzo pomogła japońskiemu przemysłowi w szybkim rozwijaniu się. Tego dnia w wielu miastach i miasteczkach organizuje się festyny, na których można zobaczyć takie konkurencje jak np. "bieg trzech nóg". Początkowo święto obchodzono 10 października, ale w 2000 roku przeniesiono obchody na drugi poniedziałek października.

3 listopada
* Dzień Kultury (bunka-no hi). Dawniej obchodzony jako dzień urodzin Cesarza Meiji (pradziadka obecnego Cesarza). Przemianowany na Dzień Kultury po okresie jego panowania. Tego dnia rząd japoński przyznaje Bunka Kunsho (najwyższe odznaczenie dla zasłużonych dla japońskiej kultury). Tego dnia także szkoły wyższe i uniwersytety organizują akademie i pokazy swoich przedsięwzięć.

15 listopada
schichi-go-san. Shichi, go i san znaczą dokładnie: siedem, pięć i trzy. Jest to święto 3-letnich dziewczynek, 5-letnich chłopców oraz 7-letnich dziewczynek. W Japonii wiek liczy się inaczej niż jesteśmy do tego przyzwyczajeni. Kiedy dziecko się rodzi, uznaje się, że ma jeden rok. Uważa się, że właśnie w tym wieku ciało najlepiej się rozwija. Tego dnia rodzice idą z dziećmi do świątyni by modlić się o ich zdrowie. Dzieci dostają też w torebkach z wizerunkami żółwia i żurawia cukierki zwane chitose-ame "(tysiącletnie cukierki"). Cukierki te są bardzo długie, szerokości ok. 1.5 cm i bardzo słodkie.

23 listopada
* Dzień Dziękczynienia za Pracę (kinro-kansha-no hi). Dawniej święto shintoistyczne, Niinamesai, co można przetłumaczyć jako święto plonów. Pierwsze wzmianki o tym święcie pochodzą z Kroniki Japońskiej Nihon Shoki datowanej na 720 rok, w której zapisane jest, że w listopadzie 678 roku odbyło się święto Niinamesai. Świętem narodowym dzień 23-ego listopada uznany został dopiero w erze Meiji (1868 - 1912). Obecnie dzień podziękowań dla pracowników za ich ciężką pracę przez cały rok.

22 grudnia
przesilenie zimowe (toji)

23 grudnia
* Twnnou tanjou bi - Urodziny Cesarza Akihito
Urodziny Cesarza Heisei.

ostatnie spotkanie towarzyskie najbliższych w starym roku (bonenkai), odbywane pomiędzy połową grudnia a Nowym Rokiem

ostatni dzień starego roku (omisoka), który w niczym nie przypomina naszego Sylwestra

źródła: Towarzystwo polsko-japońskie oddział wielkopolski oraz K.M.Strebeyko